مانیا یا شیدایی را بشناسیم و چگونه درمان کنیم

مانیا یک نوع اختلال روانی است که باعث شکل گیری تغییر و تحول های ناگهانی در رفتار و حالات فرد می شود. فرد مانیک شدیدا تحرک پذیر است و کوچک ترین مسئله ای که باب میل فرد نباشد موجب پرخاشگری و عصبانیت وی می شود زیرا وی این انتظار را از دیگران دارد که تمام رفتار آنها مطابق میل او باشد.

افراد مانیک بسیار پر انرژی هستند. این افراد گاهی بسیار فعال، شاد و سرزنده و دارای اعتماد به نفس بالایی هستند. در واقع مانیا نقطه مقابل آن روی افسردگی است. ممکن است وی احساس شادی زیادی در خود داشته باشد و زیاد بخندد یا شوخی و پرحرفی کند. اگرچه این رفتار ممکن است از جانب اطرافیان مورد تائید قرار بگیرد اما با شدت یافتن مانیا، زندگی فرد مختل می شود و فرد توانایی خود را برای قضاوت منطقی از دست می دهد. این اختلال درک و قضاوت حتی ممکن است بصورت توهم و هذیان بروز کند.

مانیا عموما از ۱۵ تا ۱۹ سالگی به بالا و در افراد مجرد و در طبقه اجتماعی بالا بیشتر دیده می شود و عوامل مختلفی مانند ژنتیک، بیولوژیک یا روانی – اجتماعی در بروز آن دخالت دارند. نکته مهم در این زمینه این است که این اختلال قابل درمان است و فرد مبتلا می تواند مانند سایر افراد زندگی خوب و سالم داشته باشد.

علائم ظاهری مانیا

سرخوشی، خوش بینی افراطی، پرکاری و تحرک پذیری و خود مهم انگاری از برجسته ترین علائم مانیا می باشد. تغییرات خلق فرد مانیک برخلاف فرد افسرده شدت منظمی ندارد. یعنی خلق فرد ممکن است در طول روز تغییر کند. مثلا صبح مانیک باشد و شب افسرده.

ممکن است فرد مانیک لباس های روشن بپوشد و ممکن است ظاهرش کمی نامرتب باشد. پرکاری و فعالیت بیش از حد فرد مانیک اغلب منجر به خستگی جسمی می شود هر چند که خواب این افراد نیز کمتر و نامنظم تر می شود. با این همه اشتهای این افراد شدیدا افزایش می یابد و میل جنسی آنها نیز تقویت می شود.

شدت هیجان در افراد مانیک بالا می باشد که می تواند بر روی عوامل دیگری نیز تاثیر گذار است. مثلا موجب ولخرجی افراد می شود یا تحریک پذیری فرد را شدیدا بالا می برد.

یکی دیگه از علائم ظاهری آشکار در این افراد زیاد صحبت کردن است. افراد مانیک به علت انرژی فراوانی که دارند و نیز سرعت تفکر بالا دچار فشار کلام شده و این امر باعث می شود فرد زیاد و سریع حرف بزند. تا جایی که فرد کلمات و جملات نامفهومی را ادا می کند که برای خودش هم قابل تشخیص نمی باشد.

خود بزرگ بینی اختلال شایع در افراد مانیک است. چنین فردی خود را صاحب نظر یا رهبر می دانند که قصد دارد اطرافیان را در جهت صحیح راهنمایی کند. در مواردی که این اختلال در فرد شدت می گیرد باعث توهم می شود و حتی فرد ممکن است دچار توهم توطئه شده و فکر می کند دیگران بخاطر حسادت از جایگاه و توانمندی وی، قصد توطئه و آسیب رساندن به وی را دارند.

نکته مهم این است که این افراد به ندرت خود را بیمار می دانند و نیاز به درمان را در خود حس نمی کنند. بنابراین فرایند درمان آنها کمی پیچیده می باشد.

انواع مانیا

مانیا به طور کلی به سه دسته خفیف، متوسط و شدید طبقه بندی می شود.

• در شیدایی خفیف فعالت های بدنی و کلامی فرد افزایش پیدا می کند. خلق و خوی فرد تغییر می کند و ولخرجی مشهود است.
• در نوع متوسط فعالیت فرد افزایش یافته و فرد دچار فشار کلام و تکلم سازمان نیافته است. افکار خود بزرگ بینی فرد ممکن است هذیانی شوند.
• در مانیا شدید فعالیت شدید غیر قابل کنترل و افکار در هم ریخته و هذیان عجیب و غریب و توهم هم به وجود می‌آید.

در گروهی از مردم نشانه های مانیا و افسردگی هم زمان با هم اتفاق می افتند که به این حالت وضعیت دوقطبی مختلط گفته می شود. نشانه های حالات مختلط اغلب شامل روانپریشی/ سایکوز و افکار خودکشی، تغییرات عمده در اشتها، مشکلات خواب، سراسیمگی است

درمان

الف – درمان دارویی: به طور کلی در درمان مانیا دو گروه دارویی یکی تثبیت کننده‌های خلق (مانند لیتیم کربنات و ریسپریدون) و دیگری داروهای آنتی سایکوتیک (مانند هالو پریدول و کلرپرومازین) در درمان مانیا به کار می روند.

همانطور که قبلا اشاره شد درمان این اختلال پیچیده و طولانی مدت است. بخصوص اگر دوره ‌های بیماری تکرار شونده باشد و ترکیب دارو با روان درمانی موثر است.

ب – روان درمانی:

رفتاردرمانی: کنترل رفتارهای تکانشی از طریق تقویت و اقتصاد ژتونی

درمان تنظیم هیجان: تنظیم هیجانات فرد برای کاهش رفتارهای خود آسیب رسان و دیگر آسیب رسان

خانواده درمانی: اصلاح تعاملات معیوب درخانواده به دلیل رفتارهای تکانشی بیمار

ج -ECT:

در صورت محدودیت در درمان دارویی، شکست در دارو درمانی، علائم حاد یا شدید که می تواند تهدیدی برای خود یا دیگران باشد.

نقش نزدیکان بیمار در درمان وی

افراد مبتلـا به بیمارانی‌هـای روحی و روانی از جمله بیماران، به حمایت و کمک افراد خانواده و دوستان خود نیازمندند. در بسیاری از موارد دیده شده است که تشویق و کمک نزدیکان این بیماران در کوتاه‌تـر شدن پروسه درمانی بسیار موثر بوده است. گاهی اوقات افراد خانواده مجبور هستند خود را با شرایط بیمار وفق دهند گرچه این کار بسیار مشکل است، اما تحمل و کمک به بیمار واقعا ضروری و مهم است.

ملحق شدن به گروههای پشتیبان یعنی گروهی از افراد که همگی به این اختلـال رفتاری مبتلـا هستند و بحث و تبادل نظر در درمان بیماران بسیار تاثیر گذار است. این موضوع زمانی بیشترین تاثیر را دارد که فرد مبتلا به مشکل خود بینش داشته باشد. گاهی ممکن است این بیماران نیاز به بستری شدن در بیمارستان ها و آسایشگاه های روان داشته باشند، قطعا در این زمان بیشتر از هر وقت دیگری به حمایت و دیگر نزدیکان و خود برای درمان محتاج هستند.

فیلم مصاحبه تلویزیونی در مورد وسواس فکری